Wyjazd na obchody 79. rocznicy oswobodzenia KL Ravensbrück
Zorganizowany przez Stowarzyszenie „Rodzina Więźniarek Niemieckiego Obozu Koncentracyjnego Ravensbrück”
Współorganizatorzy: Instytut Pamięci Narodowej, Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie, Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych
Patronat honorowy: dr Karol Nawrocki, Prezes IPN
Śladami matek szły córki, synowie, wnuki, prawnuki i krewni byłych więźniarek: Elżbieta, córka Jadwigi Kuty; Hanna, córka Henryki Bartnickiej-Tajchert z mężem Januszem; Stanisław, syn Józefy Anny Marszałek; Elżbieta, córka Wojciechy Buraczyńskiej z mężem Andrzejem i córką Karoliną; Rafał, wnuk Janiny Augustynowicz, syn Jacka, bratanek Ewy i Andrzeja z żoną Beatą i synami Piotrem i Pawłem; Arek prawnuk Marii Ratajczak…
Towarzyszyli nam, krewnym Więźniarek, Roksana Szczypta-Szczęch, pracownica Działu Edukacji IPN oddziału Krakowskiego, Maciej Krzyżanowski reprezentujący Stowarzyszenie Ne Cedat Academia, Monika Kwiatkowska i Justyna Żabicka, członkinie stowarzyszenia „Rodzina Więźniarek Niemieckiego Obozu Koncentracyjnego Ravensbrück”.
Rodzinom więźniarek towarzyszyła również młodzież, w licznej grupie – harcerki i harcerze z 5 Tarnowskiej Drużyny Harcerskiej im. Janusza Korczaka w Żabnie: Blanka, Eliza, Emilia, Julia, Maria, Zuzanna, Krystian, Ksawery, Szymon, Wojciech z opiekunami drużynową, podharcmistrzynią Renatą Kawulą i Marcinem Kawulą; harcerki z 1. Włodawskiej Drużyny Harcerek “Czeremcha” im. Henryki Bartnickiej-Tajchert: Alicja, Anastazja, Hanna Maria, Karolina, Maja, Maja Magda, Milena, Zuzanna z drużynową Angelique Marią Ratkowski oraz z Hufca Podkrakowskiego im. Krakowskich Szarych Szeregów: Aleksandra M, Aleksandra W, Edyta, Gabriela, Karolina z harcmistrzynią Ewą Siudek. Opiekunką wszystkich harcerzy naszego wyjazdu była emerytowana druhna Marta Szymańska, oddana sercem harcerstwu.
Przewodnikiem po miejscach pamięci był Paweł Woźniak z żoną Bożeną, mieszkający w Belinie, strażnicy pamięci o więźniarkach KL Ravensbrück.
Harcerki i harcerze składali kwiaty i zapalali znicze w miejscach upamiętniania, czytali wiersze napisane przez Grażynę Chrostowską w obozie, śpiewali pieśni w czasie uroczystości w Grünbergu. Pełnili wartę na cmentarzu w Fürstenbergu, przy grobach rozstrzelanych więźniarek, przy grobie Marka Rzewuskiego, dziecka urodzonego w obozie, przy tablicy polskiej na murze obozu w Ravensbrück, przy Szczelinie, jedna z harcerek pięknie zaśpiewała psalm w czasie Mszy św. w j. polskim, która została odprawiona w bunkrze. W Sachsenhausen upamiętniony został Generał Stefan Rowecki „Grot” i profesorowie z Sonderaktion Krakau.
Podobóz Grüneberg – 13.04.2024
Dzięki inicjatywie niemieckiej miejscowej społeczności i proboszcza kościoła ewangelickiego Gerharda Gabriela przywrócona została pamięć o tym miejscu, gdzie znajdował się jeden z ponad 40 podobozów niemieckiego, kobiecego obozu koncentracyjnego Ravensbrück. Obóz zlokalizowany był na obrzeżach miasta, za stacją kolejową, przy torach kolejowych. Za torami były budynki fabryki metali Grüneberg, która od 1931 roku zajmowała się produkcją amunicji, a od 1933 roku stała się filią Polte AG Magdeburg. W tym obozie były więzione kobiety różnych narodowości, w tym Polki. W tym podobozie urodził się Janusz Rakowicz. W uroczystości uczestniczyli mieszkańcy, grupa z Warszawy, reprezentująca Warszawski Klub byłych Więźniarek KL Ravensbrück z Barbarą Piotrowską, byłą więźniarką tego obozu. Nasza liczna grupa czynnie brała udział, harcerze odśpiewali dwie pieśni: Modlitwa Harcerska i „Ptaki Ptakom”, złożone zostały kwiaty pod tablicą upamiętniającą, odśpiewany został hymn polski. W miejscowym kościele zagrano dwa utwory Fryderyka Chopina, modlitwy prowadził Gerhard Gabriel, emerytowany proboszcz kościoła oraz ksiądz Robert Ogrodnik. Po nabożeństwie w plenerze uczestników ugoszczono. To spotkanie dało możliwość integracji uczestników z Polski z miejscową społecznością. Materiały były przygotowane przez organizatorów w j. polskim.
Fürstenberg – 13.04.2024
Cmentarz: mogiła/pomnik rozstrzelanych więźniarek; grób Marka Rzewuskiego, dziecka urodzonego w obozie. Historia tego miejsca, wykopaliska archeologiczne. Apel rozstrzelanych modlitwy, wiersze Grażyny Chrostowskiej „Słoneczniki”, „Niepokój”, „Epitafia” czytane przez harcerki, złożenie kwiatów, zapalenie zniczy – chwile wzruszenia, chwile modlitwy…
Ravensbrück – 13.04.2024
Teren dawnego obozu: miejsca ważne dla pamięci o polskich więźniarkach tego obozu: „Szczelina”, wąski przesmyk między budynkami, w pobliżu krematorium, przez który przechodziły (wg przekazu) więźniarki idąc na rozstrzelanie; krematorium, otwarte piece – modlitwa w tym miejscu za więźniarki, których ciała zostały w tym miejscu spalone; mur obozowy z drutem kolczastym na szczycie, z tablicą polską i tablicą upamiętniającą dzieci zmarłe, zamordowane w obozie. Dotknęliśmy dramatów ludzkich…Odczytane zostały wiersze Elżbiety Popowskiej.
Muzeum z pamiątkami po więźniarkach różnych narodów (ponad 20 narodowości), z opisem działalności obozu, z odkopanymi tabliczkami z nazwiskami rozstrzelanych więźniarek i pochowanych w zbiorowej mogile na cmentarzu w Fürstenbergu, ślady po barakach, po rewirze, pomnik w miejscu, gdzie stał biały namiot, w którym zginęły setki więźniarek przywiezionych do obozu po Powstaniu Warszawskim w 1944 r. Bunkier, czyli więzienie w obozie, cele narodowościowe i cela polska z księgą transportów, rzeźbą Zofii Pociłowskiej, listą operowanych Polek, zdjęciami…
Ravensbrück – 14.04.2024
Uczestniczenie w głównych uroczystościach w Ravensbrück, które odbyły się na placu przed budynkiem muzeum. Przemawiała Andrea Genest, dyrektorka Miejsca Pamięci i Przestrogi, Ambra Laurenzi, prezydent Międzynarodowego Komitetu Ravensbrück, Dietmar Woitke, premier Brandenburgii. Wybrzmiały słowa Świadków, Barbary Piotrowskiej, która jako dziecko do obozu w Ravensbrück została przetransportowana z powstańczej Warszawy w 1944 r. oraz modlitwa w j. polskim napisana przez więźniarki, został odśpiewany Kaddish. Z uczestnikami uroczystości, szliśmy w pochodzie nad jezioro Schwedt pod pomnik „Niosąca”, gdzie złożyliśmy kwiaty i zapalone znicze, a na powierzchnię jeziora zostały symbolicznie rzucone białe i czerwone róże.
W bunkrze uczestniczyliśmy w Mszy św. odprawianej w j. polskim przez ks. Roberta Ogrodnika z Warszawy w koncelebrze z ks. Przemysławem Kaweckim, proboszczem Polskiej Misji Katolickiej w Berlinie i pastorem Michaelem Ritschel z Fürstenbergu. Po mszy św. odbyło się spotkanie pokoleń w celi polskiej.
Neubrandenburg – 14.04.2024
Cmentarz na wzgórzu w Neubrandenburgu, miejsce do którego mało kto dociera, kilka granitowych krzyży rozrzuconych wśród trawy, pomnik kobiety z dzieckiem – do niedawna to była bezimienna zbiorowa mogiła. Swojej prababci poszukiwał Arkadiusz Szlachetko z Niegosławic, aby Jego babcia Halina Wożgin po ponad 70. latach mogła odnaleźć grób swojej matki Marii Ratajczak. Dzisiaj na tym miejscu znajdują się tablice z nazwiskami więźniarek różnych narodowości, wśród nich 45 Polek. Jest też tablica informująca o Polkach – harcerze złożyli kwiaty i zapalili znicze.
Film
Sachsenhausen – 15.04.2024
Przy pomniku generała Stefana Roweckiego „Grota” znajdującego się w lasku obok pomników tych, którzy tutaj zginęli, idąc po rozległej, pustej przestrzeni dawnego obozu, od miejsca do miejsca, słuchaliśmy naszych przewodników – Roksany Szczypty-Szczech i Macieja Krzyżanowskiego – o losach więźniów, o bestialstwie oprawców, o profesorach różnych wydziałów Uniwersytetu Jagiellońskiego, Akademii Górniczo Hutniczej wywiezionych z Krakowa 6 listopada 1939 r. w akcji Sonderaktion Krakau. Złożyliśmy kwiaty pod tablicą upamiętniającą profesorów wywiezionych w 6.XI.1939 r. w Sonderaktion Karkau.
Berlin – 15.04.2024
W czasie kilku godzinnej wędrówki po centrum Berlina mieliśmy okazję zatrzymać się przy Bramie Brandenburskiej; Reichstagu, przejść pomiędzy blokami Pomnika Pomordowanych Żydów Europy, zatrzymać się przy fragmencie muru berlińskiego i muzeum „Topographie des Terrors”, gdzie znajdowała się centrala Geheimen Staatspolizei Gestapo i Reichssicherheitshauptamt. Dla Polaków ważne miejsce, bo tutaj czasowo więzieni byli generał Stefan Rowecki „Grot” i Biskup Bursche. W Instytucie Pileckiego, mieliśmy możność zapoznać się z historią rotmistrza Witolda Pileckiego na ciekawej wystawie.
Ten wyjazd był bardzo ważny dla nas, rodzin byłych Więźniarek. Był też ważną lekcją historii na „żywo” dla młodzieży. Mamy nadzieję, że będą dalej przekazywali wiedzę o tych miejscach martyrologii narodów, aby to było przestrogą „Nigdy więcej wojny”.
Opracowała: Elżbieta Kuta, prezes Stowarzyszenia, organizator wyjazdu
Kraków, 20.04. 2024.
Dokumentacja fotograficzna w załączonym pdf
Relacje filmowe w opracowaniu Janusza Tajcherta:
https://www.youtube.com/watch?v=MM97n0VVSNE
https://www.youtube.com/watch?v=0yOH0QhckXM
https://www.youtube.com/watch?v=BQflZpqYVyQ
Uroczystości odsłonięcia tablicy w podobozie Grüneberg 13.04.2024
Film
Uroczystości na cmentarzu w Fürstenbergu 13.04.2024
Film
Główne uroczystości w Ravensbrück 14.04.2024
Film
Przemówienie Barbary Piotrowskiej – Świadka w czasie głównych uroczystości
Film